PIERWSZA WIZYTA
Podczas pierwszej wizyty zakładana jest karta pacjenta. Prosimy o przygotowanie danych do dokumentacji, łącznie z numerem PESEL. Dokładamy wszelkich starań, aby pierwszy kontakt z naszym personelem był jak najmniej stresujący dla naszych małych i dużych pacjentów. Lekarz ortodonta rozmawia z pacjentem a także z rodzicem/opiekunem prawnym, słuchając uważnie oczekiwań, skarg i potrzeb. Miła atmosfera pozwala na przełamywanie bariery lekarz – pacjent a kompetentne podejście do pacjenta ze strony doświadczonego lekarza sprzyja budowaniu zaufania. Następnie lekarz ogląda zęby i twarz pacjenta, wykonuje fotografie i pobiera wyciski górnego i dolnego łuku zębowego. Na ich podstawie technik odleje modele, które są niezbędnym elementem procesu diagnostycznego. Na koniec wizyty wykonywane są zdjęcia radiologiczne: pantomogram i zdjęcie cefalometryczne.
Cały proces diagnostyki przeprowadzany jest indywidualnie dla każdego pacjenta. Składa się na niego analiza danych z wywiadu oraz precyzyjna ocena modeli diagnostycznych, zdjęć radiologicznych a także fotografii twarzy i zębów.
Lekarz ortodonta przygotowuje indywidualny plan leczenia danego pacjenta i następnie przedstawia go na kolejnej wizycie. W jasny i zrozumiały sposób informuje rodziców/opiekunów prawnych dziecka o rozpoznaniu wady zgryzu, właściwym czasie podjęcia leczenia, sposobach terapii, przewidywalnych efektach oraz o możliwych trudnościach i powikłaniach. Na tej podstawie rodzice/opiekunowie prawni są w stanie podjąć świadomą i dobrowolną zgodę na leczenie ich dziecka.
WCZESNE LECZENIE ORTODONTYCZNE
Współczesne doniesienia naukowe sugerują, że leczenie zaburzeń zębowo-zgryzowych należy rozpocząć wcześnie, nawet przed 6 r.ż. Metody leczenia są dostosowywane do wieku pacjenta i nasilenia wady zgryzu. Jedną z metod jest wykorzystanie w terapii ortodontycznej standardowych aparatów zdejmowanych, które usprawniają czynność mięśni języka, warg i policzków oraz innych mięśni narządu żucia, dzięki czemu korzystnie wpływają na rozwój szkieletowy twarzy dziecka, co przyczynia się do ograniczenia lub też wyeliminowania wady zgryzu.
We wczesnych etapach rozwoju dzieci często istnieje potrzeba rozbudowy górnego łuku zębowego. Można tego dokonać poprzez tzw. szybką ekspansję szczęki za pomocą aparatu zacementowanego na stałe w jamie ustnej pacjenta. Leczenie aktywne trwa wówczas 2 – 3 tygodnie, a ogólny czas leczenia ok. 6 – 8 miesięcy. Niewątpliwa zaleta wynika z braku konieczności współpracy małego pacjenta z lekarzem w zakresie zakładania aparatu. Alternatywą jest tzw. wolne poszerzanie szczęki, które najczęściej przeprowadza się za pomocą aparatu zdejmowanego. Leczenie trwa wówczas dłużej, około półtora roku i wymaga współpracy pacjenta. Odpowiednio wcześnie wdrożone leczenie, polegające na poprzecznej rozbudowie szczęki daje bardzo dobre rezultaty i pozwala w przyszłości uniknąć usuwania zębów ze wskazań ortodontycznych.
Wskazaniem do wczesnego podjęcia leczenia są niewątpliwie tzw. wady doprzednie, czyli takie, które charakteryzują się niedoborem wzrostu szczęki i względnie nadmiernym wzrostem żuchwy. Leczenie wad doprzednich wymaga pobudzenia doprzedniego wzrostu szczęki. Najskuteczniej można tego dokonać przed ok. 8 roku życia dziecka. Szansa udanego przemieszczenia szczęki do przodu maleje wraz z wiekiem i jest prawie równa zeru, gdy dziecko osiąga dojrzałość płciową. Stąd tak ważne jest wczesne postawienie diagnozy i wdrożenie leczenia.
Istnieje wiele korzyści wynikających z wczesnego podjęcia terapii. Jedną z nich jest wykorzystanie większych możliwości modyfikacji wzrostu szkieletowego dolnego piętra twarzy we wczesnym okresie rozwoju dziecka, co pozwala na osiąganie lepszych i stabilniejszych wyników. Wczesne leczenie ortodontyczne ważne dla dalszego prawidłowego rozwoju dziecka (w tym prawidłowego rozwoju psycho-fizycznego), jak również prawidłowej wymowy. Efektem uzyskania prawidłowego zgryzu na wczesnych etapach rozwoju jest stworzenie korzystnych warunków do dalszego harmonijnego rozwoju i wzrostu. Doświadczony ortodonta analizując wyjściowy stan kliniczny pacjenta może podjąć decyzję o wyborze opcji leczenia z zastosowaniem różnych metod terapeutycznych z użyciem aparatów stałych lub aparatów zdejmowanych.
Należy jednak mieć świadomość, że zakończenie tego etapu leczenia nie wyklucza leczenia ortodontycznego w przyszłości. Wynika to z faktu, że mimo iż wzrost w pewnych okolicach części twarzowej czaszki ma się ku końcowi, to w innych trwa nadal i wymagać będzie dalszej modyfikacji. Całokształt leczenia ortodontycznego powinien być zatem podzielony na etapy, w zależności od stadium wzrostowego pacjenta, by uzyskać prawidłowo rozwinięte i harmonijne względem siebie podstawy szkieletowe, co wpływa korzystnie na wygląd twarzy pacjenta oraz na stwarza dogodne warunki dla prawidłowego rozwoju zgryzu.
Doniesienia z aktualnego piśmiennictwa, dotyczące czasu podjęcia leczenia ortodontycznego, sugerują, że zaburzenia zębowo-zgryzowe zwłaszcza przy ich dużym nasileniu, powinny być leczone ortodontycznie najwcześniej jak to jest możliwe. Leczenie ortodontyczne z punktu widzenia etycznego i medycznego powinno być zatem koniecznością.
LECZENIE CZYNNOŚCIOWE W OKRESIE SKOKU WZROSTOWEGO
Okres skoku pokwitaniowego (u dziewczynek ok. 11-13 r.ż., u chłopców ok. 12-14 r.ż.) to bardzo dobry czas zwłaszcza na leczenie wad dotylnych, którym towarzyszy cofnięcie dolnego łuku zębowego i bródki. Przeprowadza się wówczas leczenie czynnościowe aparatem zdejmowanym. Jest to bardzo skuteczna, a zarazem korzystna z ekonomicznego punktu widzenia terapia, uwzględniająca poprawę warunków zgryzowych oraz rysów twarzy pacjenta. Czynnościowa ortopedia szczękowa wykorzystuje naturalne siły mięśniowe pacjenta do uzyskania harmonii między poszczególnymi częściami tzw. układu stomatognatycznego, w szczególności mięśniami, łukami zębowymi, kośćmi szczęki i żuchwy oraz stawem skroniowo-żuchwowym. Celem terapii czynnościowej jest modyfikacja wzrostu szczęki i zuchwy. Dzięki odpowiedniej konstrukcji aparatu, indywidualnie dobranej do potrzeb pacjenta uzyskujemy nie tylko lepsze warunki zgryzowe ale i poprawę wzajemnych relacji szkieletowych w obrębie środkowego i dolnego piętra twarzy, a tym samym – często znaczną korzystną zmianę rysów twarzy pacjenta. Niezbędnym warunkiem osiągnięcia sukcesu jest współpraca młodego pacjenta w zakresie noszenia i użytkowania aparatu według zaleceń lekarza prowadzącego leczenie.
LECZENIE DOROSŁYCH
W ostatnich latach leczenie ortodontyczne dorosłych aparatami stałymi staje się coraz bardziej powszechne. Wady zębowo-zgryzowe u tych pacjentów, powikłane często brakami w uzębieniu, mogą przyczyniać się do nieprawidłowego obciążenia zębów podczas żucia, a w konsekwencji do zmian w przyzębiu, takich jak recesje dziąseł, rozchwianie czy starcie zębów, potęgując niekorzystny wygląd uzębienia. . Recesja jest to obnażenie powierzchni korzenia zęba w wyniku ubytku tkanek przyzębia brzeżnego. Dochodzi wówczas do przesunięcia brzegu dziąsła dowierzchołkowo i obnażenia granicy szkliwno- -cementowej.
Leczenie pacjentów dorosłych, z uwagi na opisane ograniczenia, wymaga szczególnej ostrożności. Podczas planowanej rozbudowy łuków zębowych należy stosować możliwie niskie poziomy sił, celem ochrony przyzębia, jako że przedsionkowe przemieszczenia zębów w kierunku zewnętrznej blaszki zbitej kości w wyniku działania siły ortodontycznej mogą doprowadzić do obniżenia dziąsła i wydłużenia korony klinicznej zęba. W tej sytuacji dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie aparatu stałego samoligaturującego w technice niskiego tarcia, który dzięki generowaniu bardzo niskich, ale skutecznych sił, jest bezpieczniejszy dla tkanek przyzębia, nie powodując tak znacznego nacisku w strefie blaszki zbitej kości i dziąsła brzeżnego. U pacjentów z recesjami dziąseł, u których wskazane jest poszerzanie łuków zębowych, warto rozważyć zabieg przykrycia recesji przeszczepem łącznotkankowym, jako przygotowanie do leczenia ortodontycznego.
W przypadku mocno nasilonych stłoczeń zębów, zamiast ekspansji łuku zębowego i dowargowego/dopoliczkowego wychylenia zębów, lekarz ortodonta może – po wnikliwej analizie modeli i profilu tkanek miękkich – zaproponować w planie leczenia ekstrakcje zębów w celu stworzenia miejsca w łuku zębowym. Pozwala to na przemieszczanie zębów w głąb kości gąbczastej, dzięki czemu uzyskuje się spłycenie poziomu dziąseł, co jest efektem pożądanym.
Przy braku miejsca w łuku zębowym i określonych cechach przyzębia (tzw. cienki biotyp), które mogą predysponować pacjenta do powstawania recesji dziąsłowych lub w przypadkach z już istniejącymi recesjami, metodą niwelującą ryzyko nasilenia niekorzystnych zmian w przyzębiu, jest redukcja uzębienia, np. przez zastosowanie ekstrakcji zębów pod warunkiem, że tak zaplanowane leczenie nie zmieni w niekorzystny sposób rysów twarzy pacjenta.
Po dokładnym omówieniu i przedstawieniu pacjentowi planu leczenia, ostateczną decyzję o podjęciu leczenia lekarz ortodonta pozostawia pacjentowi. W sytuacjach granicznych lekarz może zaproponować pacjentowi dwa alternatywne plany leczenia, pozostawiając mu prawo wyboru.
MINIIMPLANTY W ORTODONCJI
Brak wystarczających elementów zakotwiczających często ogranicza możliwości terapeutyczne. Z tego powodu do tej dziedziny wprowadzono implantologię, co w znacznym stopniu poszerzyło możliwości oferowane przez nowoczesną ortodoncję.
Stosowanie mini-implantów ortodontycznych, tzw. TAD (z ang. Temporary Anchorage Devices) staje się coraz bardziej akceptowalne przez pacjentów. Pozwala na uzyskanie zamierzonych przesunięć zębów bez stosowania kompromisów oraz bez obawy o brak współpracy ze strony pacjenta. Stosowanie TAD jest małoinwazyjne, bezpieczne a przede wszystkim efektywne. Technika implantacji jest łatwa i bezpieczna. Pacjent po implantacji zostaje poinformowany na temat niezbędnych zabiegów higienicznych, przestrzeganie których pozwoli na przewidywalne utrzymanie implantu w jamie ustnej. Miejsce umieszczenia TAD zależy od wielu czynników, do których należą mi.in. zapotrzebowanie na konkretną mechanikę leczenia, stan kości, ryzyko uszkodzenia korzenia zębów lub zatoki szczękowej oraz ryzyko utraty implantu. Mini-implanty w ortodoncji służą jako zakotwiczenie szkieletowe.
Ograniczenia w stosowaniu mini-implantów ortodontycznych:
– palenie papierosów. Pacjenci wypalający powyżej 10 papierosów dziennie mają ograniczone zdolności regeneracyjne w procesie gojenia, wyższe ryzyko niepowodzenia w leczeniu implantologicznym oraz większą utratę kości brzeżnej wokół tytanowych wszczepów. Niektórzy autorzy radzą zaprzestać palenia co najmniej tydzień przed i 8 tygodni po zabiegu wszczepienia implantów.
– Infekcyjne zapalenie wsierdzia. Umieszczenie implantu narusza integralność śluzówki oraz kości, w związku z czym zaleca się profilaktykę antybiotykową u pacjentów z ryzykiem infekcyjnego zapalenia wsierdzia.
– Cukrzyca. Implantacji MI powinno się unikać u pacjentów z niekontrolowaną insulinozależną cukrzycą, ponieważ chorzy mają wysokie ryzyko wystąpienia zapalenia przyzębia oraz wykazują ograniczone zdolności gojenia się ran. W cukrzycy kontrolowanej, reżim higieniczny jest kluczowy, ponieważ pacjenci są skłonni do zapaleń dziąseł.
– Zapalenie przyzębia. U pacjentów z zapaleniem przyzębia należy zmniejszyć nasilenie objawów choroby przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego oraz implantacją. Zapalenie toczące się w jamie ustnej jest jednym z głównych czynników przyczyniających się do utraty miniimplantu.
– Ograniczone otwieranie jamy ustnej Implantacja oraz regularna higienizacja, może być utrudniona, a nawet niemożliwa u pacjentów z ograniczonym otwieraniem jamy ustnej.
– Radioterapia. Aby zwiększyć możliwości regeneracyjne po implantacji u pacjentów otrzymujących radioterapię, należy rozważyć hiperbaryczną terapię tlenową. Terapia ta ma wpływ na naczyniowe komponenty gojącej się tkanki, natomiast komponenty komórkowe regenerują się spontanicznie po zaprzestaniu radioterapii.
– Leki utrudniające gojenie ran: bisfosfoniany, immunomodulatory, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwpłytkowe i antykoagulanty.
Implantologia zaczęła powszechnie funkcjonować w ortodoncji dopiero od początku XXI wieku. Dzięki wprowadzeniu nowej metody zakotwiczenia w ortodoncji, ograniczenia w dotychczasowym leczeniu zostały w dużej mierze zniwelowane. Stosowanie mini-implantów ortodontycznych staje się coraz bardziej akceptowalne, co przynosi wymierne skutki w efektach leczenia bez stosowania kompromisów oraz bez obawy o brak współpracy ze strony pacjenta.
